Lên men bia là gì

Đức giới thiệu bia bột đầu tiên trên thế giới
May 8, 2023
kengo saito
Tái chế bã malt bia thủ công thành giấy tại Nhật
May 15, 2023

I/ Lên men bia là gì:
- Hiểu đơn giản là chủng vi sinh vật (Saccharomyces cerevisiae là nhân vật chính của gần như các loại bia trên thế giới, ngoài ra còn có các nhân vật phụ cùng họ Nấm men như Brettanomyces) ăn đường và sinh ra cồn, CO2 và rất nhiều chất khác. Ngoài ra từ chủ ý hay vô ý, mốt số nhân vật có thể là phản diện hoặc là nhân vật mắt xích như Lactobacillus,Pediococcus ( tạo vị chua lactic) <hinh minh hoa 1>
- Trong quá trình lên men, chúng sử dụng rất nhiều phân tử nước H2O để ‘’ăn’’ phân tử đường C6H12O6 thành Etanol (cồn) C2H5OH, và đây cũng là 1 nguyên nhân dẫn tới hiện tượng nghẽn lên men ở các công thức bia có trọng lực cao nhưng lượng dịch hèm quá đậm đặc ( công thức mẻ 20l nhưng nấu còn 8 10l chả hạn) khiến men ko đủ phân tử nước để phản ứng, khiến quá trình lên men bị đình trệ ( em sẽ nói rõ ở bài viết khác)
-Nấm men có xu hướng ăn đường đơn trước ( glucose, fructose ) sau đó mới đến đường đôi (maltose, sucrose), sẽ khó khăn hơn khi ăn các đường có phân tử lớn hơn ( trừ 1 số chủng như Brett, chúng có thể ăn được các chuỗi lớn dextrin, nhưng cũng cần rất nhiều thời gian).
Vì vậy, dịch hèm lý tưởng để lên men là dịch hèm giàu các đường dễ lên men (glucose,fructose,maltose,sucrose), và ít dextrin ko lên men. Đầu quá trình lên men, men đang thích nghi với điều kiện môi trường mới, còn yếu ớt, được sử dụng đường đơn sẽ giúp men bắt đầu lên men tốt, sau đó bữa ăn chính là các phân tử đường maltose và cuối cùng gặm xương các phân tử đường lớn còn sót lại!
*Lưu ý: % lượng đường đơn (glucose,fructose ko nên quá lớn <15% KL vì nếu quá nhiều, men thích nghi sâu với kiểu đường này, rất dễ xảy ra lười ăn đường phức tạp hơn -> nghẽn lên men. Hay xảy ra ở các kiểu bia thêm nhiều đường ăn, siro, hoa quả vào sớm quá trình lên men.

Vậy tùy theo hậu vị, phong cách bia mong muốn, kiểm soát tốt quá trình mashing (đường hóa) để kiểm soát %KL các thành phần đường trong dịch hèm là điều kiện quan trọng để có một quá trình lên men tốt, một loại bia ngon. Lý tưởng là vừa đủ đường đơn, càng nhiều đường maltose càng tốt, đường dư (đường ko lên men được) phù hợp với kiểu bia.

II/ Chi tiết một quá trình lên men:
Thường một quá trình lên men, sẽ được biểu thị bằng 1 biểu đồ, qua đó sẽ trực quan hơn về diễn biến quá trình <hình minh họa 2 và 3>


Từ 2 biểu đồ ta có thể thấy mối tương quan giữ mật độ tế bào, oxy, trọng lực (độ đường), diacetyl theo đổi qua thời gian. Chúng ta sẽ đi sâu về một bài viết về nấm men sau, giờ  sẽ nói qua chút điểm cần chú ý để có 1 quá trình lên men tốt, một loại bia tốt!

1

Phase lag

Pha thích nghi (6~10 tiếng): là giai đoạn tiền lên men, nấm men thích nghỉ, thay đổi cơ thể, chuẩn bị một tâm hồn đẹp để lên men. Thời gian trễ của phase này có thể giảm đi nhiều nếu men được tận dụng từ mẻ trước cùng lô, hoặc đường hoạt hóa trong môi trường tương tự với dịch hèm. * Lưu ý: Một quá trình lên men khỏe nên có tối thiểu phase lag ( thích nghi) ko quá dài cũng như quá ngắn. Để đủ thời gian nấm men tổng hợp enzyme, thích nghi đầy đủ. Một dịch hèm quá khắc nghiệt ( pH quá cao, quá đậm đặc, nước quá cứng, nước nghèo khoáng, nước nghèo oxy hòa tan,nước quá ấm, quá lạnh,…) sẽ khiến men bị ức chế, kết thúc sớm phase lag, dẫn đến một quá trình lên men xấu, nấm men bị căng thẳng, cùng với đó là lượng lớn Diacetyl, Acetaldehyde sinh ra và men ko đủ khỏe để tái hấp thu, chuyển hóa chúng, khiến vị bia xấu, uống đau đầu,…. Lời khuyên: Nên chọn loại malt nền giàu FAN ( Amino Nito tự do), malt mới bảo quản tốt, quá trình mashing diễn ra tốt, sử dụng nước có thành phần khoáng hợp lý, sục oxy tinh khiết hoặc khuấy đảo tạo bọt tăng lương oxy hòa tan, kiểm soát tốt pH trước lên men, nên hoạt hóa men trước lên men và chú ý kiểm soát tốt nhiệt độ lên men!
2

Phase log

Pha sinh trưởng (tăng sinh cấp số nhân khoảng 10h và kết thúc khoảng 24-72h từ lúc cấy giống): Sau khi có một tâm hồn đẹp, men bắt đầu sinh dưỡng và sinh sản. Tế bào nấm men phân chia và quá trình lên men kỵ khí bắt đầu. Quá trình diễn ra mãnh liệt và sôi nổi vô cùng, dấu hiệu dễ dàng nhận thấy là lượng bọt khí CO2 nổi nhiều, tạo thành lớp bọt dày gọi la Krausen. CO2 còn tạo huyền phù, giúp xáo trộn dịch hèm, tạo điều kiện men nhận đủ dinh dưỡng, Oxy hoàn tan. Giai đoạn Log là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình ủ bia, ở đây sẽ quyết định hương vị, đặc điểm cho bia. Các axit hữu cơ và axit béo, các axit amin,cồn bậc cao, các loại este, các hợp chất carbonyl và các tiền chất của chúng, cũng như các hợp chất lưu huỳnh, các loại phenol… đều sinh ra trong phase này. *Lưu ý: Để có một phase Log tốt ưu, ngoài lưu ý tương tự như Lag phase ( FAN,pH, oxy hòa tan,…) thì còn 1 lưu ý nữa, đó là mật độ nấm men ban đầu cấy vào. Trong điều kiện tốt, 1 tế bào nấm men phân bào 3 lần. Tuy nhiên, ko phải cứ nhiều là tốt, trung bình khoảng 60~100 triệu TB/1ml là tối ưu, quá ngưỡng đó, lượng sinh khối quá lớn, men sẽ sinh ra rất nhiều cồn bậc cao, sinh khối chiếm V lớn nên hao hụt bia…
3

Phase static

Pha cân bằng (bắt đầu trong khoảng 24~100 giờ): Khi lượng oxy hòa tan trong dịch hèm hết, quá trình sinh sản giảm dần đến không, lượng TB khỏe và chết cân bằng. Quá trình sinh dưỡng kị khí vẫn tiếp tục diễn ra, men tiếp tục chuyển hóa đường thành cồn, sinh CO2. Giai đoạn này chỉ sinh cồn, ko còn tạo ra este, cồn bậc cao, cơ chất như phase Log. *Lưu ý: như các bài chia sẻ công thức, rất nhiều luôn bảo làm ấm dịch hèm sau khi lên men được 5~7 ngày là vì sao? Lý do là ở phase static này, men chỉ sinh cồn, ko còn sinh các cơ chất khác, nên người ta tăng nhiệt độ lên men thêm 2~5 độ ( ví dụ saison lên men 24 độ, sau 5 ngày lên men, tăng nhẹ nhiệt độ 1 cách từ từ ( 1 độ hơn/ ngày) lên 27 thậm chí 30, để thúc đẩy lên men triệt để, cũng như thúc đẩy chuyển hóa tiền chất diacetyl thành diacetyl. Và với lượng TB khỏe mạnh đạt mật đô cực đại, sẽ tạo điều kiện men tái hấp thu diacetyl tối đa. Vì vậy, nếu nắm bắt được thời điểm, cùng kiểm soát nhiệt độ tốt, ta có thể thu được kết quả tốt mà ko phải ử dài dẳng cả tháng trời để làm sạch diacetyl.
4

Phase Death

Pha suy giảm (thường là sau 100h lên men) : Dấu hiệu nhận biết là lớp Krausen giảm hẳn cho tới ko còn, lượng bóng khi CO2 nổi lên từ dịch chậm lại, huyền phù giảm tốc đến dừng, men bắt đầu dính lấy nhau, keo tụ các thành phần protein ngoại bào, cặn lơ lửng,tanin, nhựa hoa bia, gia vị,… lắng dần xuống đáy, dịch bia qua thời gian sẽ trong dần. Cho đến khi, lường đường có thể ăn hết( đạt FG), bị ức chế bởi nồng độ cồn cao, men sẽ lắng đồng loạt, trả lại 1 màu tươi sáng cho bia. Cuối giai đoạn này, có thể đóng chai. *Lưu ý: Tùy vào chủng nấm men, nhưng nếu sử dụng 1 chủng nấm men keo tụ kém sẽ có hiệu suất lên men cao hơn, đường suy giảm tối đa và lượng diacetyl ở mức tối thiếu, các chủng men belgian thường có xu hướng như vậy. Nếu thích bia trong hơn, sau khi đạt FG, có thể giảm dần nhiệt độ lên cận 2,3 độ để giúp men trợ lắng tốt nhưng kèm với đó là rủi ro bị oxy hóa, nên sử dụng cách này nếu điều kiện thiết bị cho phép. Ở giai đoạn này, dịch bia vô cùng nhảy cảm với oxy, nên thao tách tránh xáo trộn, tạo bóng khí lúc sang chai sẽ giúp giữ được hương vị lâu dài, đầy đủ hơn. Đóng chai và trữ lạnh trong tủ lạnh, cũng là cách giúp làm trong bia hiểu quả và an toàn hơn!

Vậy qua bài biết có phần hơi dài dòng, ta có thể kết luận lên men bia là quá trình chăn nuôi vi sinh vật (nấm men) ăn đường và tạo ra cồn ( uống phê) và hương vị ( uống ngon). Tối ưu quá trình chăn nuôi, cần bằng giữa uống phê và ngon, ta sẽ có một loại bia ngon! Vì vậy, chọn nguyên liệu đầu vào, tiến hành các bước đường hóa chính xác, kiểm soát,theo dõi các mốc OG, FG, pH, to và cố gắng ghi chép các thông số ấy củ thể nhất, lặp lại (cần cù bù siêng năng) để tích lũy được kết quả tốt nhất!

Chúc các bạn sẽ nấu được những loại bia ngon để đời!! 

< Nguồn  BaCuKhoai >

error: Content is protected !!